ECRİMİSİL (HAKSIZ İŞGAL TAZMİNATI) DAVASI NEDİR ?
Gerek öğretide ve gerekse yargısal uygulamalarda ifade edildiği üzere ecrimisil, diğer bir deyişle haksız işgal tazminatı; zilyet olmayan malikin, malik olmayan kötüniyetli zilyetten isteyebileceği bir tazminata verilen isimdir, buna ilişkin açılan davaya da ecrimisil ya da haksız işgal tazminatı davası denir.
Taşınmazın davalı tarafından haksız ve kötüniyetli olarak işgal edilip edilmediği önemlidir. Kötüniyetin olmadığı takdirde ecrimisile hükmedilemez.
08/03/1950 tarihli ve 22/4 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararında; fuzuli işgalin tarafların karşılıklı birbirine uygun iradeleri ile kurduğu kira sözleşmesine benzetilemeyeceği, niteliği itibarı ile haksız bir eylem sayılması gerektiği, haksız işgal nedeniyle oluşan zararın tazmin edilmesi gerekeceği vurgulanmıştır. Ecrimisil, haksız işgal nedeniyle tazminat olarak nitelendirilen özel bir zarar giderim biçimi olması nedeniyle, en azı kira geliri karşılığı zarardır. Bu nedenle haksız işgalden doğan normal kullanma sonucu eskime şeklinde oluşan zarar, kullanmadan kaynaklanan olumlu zarar ile malik ya da zilyedin yoksun kaldığı fayda (olumsuz zarar) ecrimisilin kapsamını belirler. Haksız işgal, haksız eylem niteliğindedir.
Tazminatın amacı el atma olmasaydı malikin mal varlığı ne durumda olacaksa o duruma getirilmesidir.
Ecrimisil, en azı kira geliri, en çoğu ise tam gelir yoksunluğundan oluşan tazminattır. Kira gelirinde emsallerde değerlendirilmek suretiyle taşınmazın serbest koşullarda getirebileceği kira geliri saptanmalıdır.
Ecrimisil hesabı uzmanlık gerektiren bir husus olup, taşınmazın niteliğine uygun bilirkişi marifetiyle keşif ve inceleme yapılarak ve taleple bağlı kalınarak haksız işgal tazminatı miktarı belirlenmelidir.
ECRİMİSİL DAVASININ KONUSU NELERDİR?
Ecrimisil davasının konusu taşınmaz maldır. Taşınır mallar haksız olarak kullanılmış olsa dahi bu davalara konu olamaz.
İNTİFADAN MEN KOŞULU HANGİ DAVALARDA ARANIR?
Müşterek ve iştirak halindeki mülkiyet durumunda taşınmazı kullanan malikten ecrimisil talep edilebilmesi için diğer maliklerin taşınmazdan yararlanmak istediklerini karşı tarafa iletmiş olmaları gerekir. Bu isteğin iletilmesi şekil şartına tabi olmayıp tanık dahil her türlü delil ile ispatlanabilir.
Davacının fiilen taşınmazdan yararlanma isteğininin bildirilmesi ihtar çekmek, ortaklığın giderilmesi davası açmak, elatmanın önlenmesi davası açmak, davalılar aleyhine daha önce ecrisimil davası açmış olmak, davalının taşınmazın tamamında hak iddia etmesi şeklinde olabilir.
Paydaşlar (kural olarak) intifadan men edilmedikçe birbirlerinden ecrimisil isteyemezler. Bu koşul dava şartı olması nedeniyle kendiliğinden gözetilir. Ancak, bu kuralın birtakım istisnaları vardır ki bunlar; ecrimisil istenen taşınmazın fındıklık, çayır gibi (kendiliğinden) doğal ürün veren ya da hukuksal semere getiren işletme, fabrika gibi yerlerden olması, ya da paylı taşınmazı işgal eden paydaşın bu yerin tamamında hak iddiası ve diğerlerinin paydaşlığını inkar etmesi, paydaşlar arasında yapılan kullanım anlaşması sonucu her paydaşın yararlanacağı ortak taşınmaz veya bölümlerinin belirli bulunması, davacı tarafından diğer paydaşlar aleyhine daha önce bu taşınmaza ilişkin, el atmanın önlenmesi, ortaklığın giderilmesi, ecrimisil ve benzeri davalar açılmış bulunması halleridir. Bu ayrık durumlarda intifadan men koşulu aranmaz. Sözü edilen davaların açılmış olması durumunda ise o dava dilekçesinin davalı paydaşlara tebliğ edildiği tarihten sonrası için intifadan men koşulu gerçekleşmiş sayılır.
+Yargıtay 8. HD., 2018/6462 E., 2020/2221 K. ‘…Dava konu taşınmazda taraflar paydaştırlar. Paylı mülkiyette taşınmazdan yararlanamayan paydaş, engel olan öteki paydaş veya paydaşlardan her zaman payına vaki elatmanın önlenilmesini ve/veya ecrimisil isteyebilir. Elbirliği mülkiyetinde de paydaşlardan biri öteki paydaşların olurlarını almadan veya miras şirketine temsilci atanmadan tek başına ortak taşınmazdan yararlanmasına engel olan ortaklar aleyhine ecrimisil davası açabilir. Kural olarak, men edilmedikçe paydaşlar birbirlerinden ecrimisil isteyemezler. İntifadan men koşulunun gerçekleşmesi de, ecrimisil istenen süreden önce davacı paydaşın davaya konu taşınmazdan ya da gelirinden yararlanmak isteğinin davalı paydaşa bildirilmiş olmasına bağlıdır.
Somut olaya gelince; dinlenen taraf tanıklarının beyanlarından intifadan men olgusunun gerçekleşip gerçekleşmediği, gerçekleşmiş ise hangi tarihte gerçekleştiği net olarak ortaya koyulmuş değildir.
Hal böyle olunca, mahkemece tanıklar yeniden dinlenerek intifadan men olgusu üzerinde durularak intifadan men’in gerçekleşip gerçekleşmediğinin, gerçekleşmiş ise hangi tarihte gerçekleştiğinin, duraksamaya yer vermeyecek şekilde ortaya koyulması gerekirken yanılgılı değerlendirmeyle yazılı şekilde hüküm kurulması doğru değildir…’
ECRİMİSİL DAVALARINDA ZAMANAŞIMI NE KADAR?
Ecrimisil talepleri dava tarihinden geriye dönük 5 yıllık süre için istenebilir. Dava tarihinden sonrasının aynı dava içerisinde istenilmesi mümkün değildir, bunun için yeniden dava açılması gerekir.
+Yargıtay 14. HD., 2018/13978 E., 2020/2313 K. ‘…5.05.1938 tarih ve 29/10 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı ve Yargıtay’ın aynı yoldaki yerleşmiş içtihatları uyarınca ecrimisil davaları beş yıllık zamanaşımına tabi olup bu beş yıllık süre dava tarihinden geriye doğru işlemeye başlar…’
+Yargıtay 3. HD., 2012/13648 E., 2012/18605 K. ‘…Ecrimisil dava tarihine kadar istenebileceğinden, taşınmazın tahliyesi dava tarihinden sonra gerçekleşse dahi, tahliye tarihine kadar ecrimisile hükmedilmesi doğru değildir…’
ECRİMİSİL DAVALARINDA GERİYE DÖNÜK FAİZ TALEP EDİLEBİLİR Mİ?
Ecrimisil davalarında yasal faiz talep edilmesi mümkündür. Dava tarihinden geriye dönük 5 yıllık süre ecrimisil istenilebildiğinden, işleyen her dönem için ayrı ayrı faiz istenilmesi de mümkündür. Davada faiz istenilmiş ama geriye dönük işleyen dönemler için bir talepte bulunulmamışsa dava tarihinden itibaren faize hükmedilmesi gerekir.
Islahla arttırılan miktar var ise arttırılan miktara ıslah tarihinden itibaren faize hükmedilir.
+Yargıtay 3. HD., 2012/21309 E., 2012/25076 K. ‘…Ecrimisil davalarında talep halinde dönem sonlarından itibaren kademeli yasal faize hükmolunur. Davacı taraf dava dilekçesinde dönem sonları itibariyle kademeli faiz istemiştir. Bu durumda davacı tarafın kademeli faiz miktarına ilişkin bilirkişiden rapor alınıp bu kademeli faizin temyiz eden davalının lehine olması halinde kademeli faize hükmolunmalı aksi takdirde davalının kazanılmış hakkının ihlal edilmemesi için şimdi hükmolunan faizin lehe olması halinde şimdiki gibi faize hükmolunmalıdır…’
ECRİMİSİL DAVALARINDA DAVACI VE DAVALI KİMLERDİR?
Ecrimisil davaları, yerleşik Yargıtay kararları uyarınca taşınmaz maliki tarafından açılabileceği gibi zilyedi tarafından da açılabilir.
Davalı da aynı şekilde, taşınmaz malı haksız olarak kullanan kötüniyetli zilyettir.
+Yargıtay 3. HD., 2012/23624 E., 2013/945 K. ‘…Dava, hukuksal nitelikte; dava konusu edilen 848 ada … parsel sayılı taşınmazda bulunan davacı kuruma ait dairenin, taraflar arasındaki kira sözleşmesinin yenilenmemesi sonucu, halen taşınmazı kullanmaya devam eden davalı taraftan haksız işgali nedeniyle ecrimisil istemine ilişkindir.
TMK.’nun 995. maddesine göre; iyiniyetli olmayan zilyet, geri vermekle yükümlü olduğu şeyi haksız alıkoymuş olması yüzünden hak sahibine verdiği zararlar ve elde ettiği veya elde etmeyi ihmal eylediği ürünler karşılığında tazminat ödemek zorundadır.
…’ın yerleşik içtihatlarına göre, ilke olarak ecrimisil davası taşınmazın maliki tarafından açılabileceği gibi zilyedi tarafından da açılabilir. Ecrimisil, hak sahibinin kötü niyetli zilyetten isteyebileceği bir tazminat olup, an az kira geliri karşılığı zarardır…’
ECRİMİSİL DAVALARINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME HANGİSİDİR?
Mahkemelerin görevi dava konusuna göre belirlenir. Ecrimisil davalarında genel görevli mahkeme olan Asliye Hukuk Mahkemesi görevlidir.
Taşınmazlara ilişkin davalarda taşınmaz malın bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir. Taşınmazlara ilişkin yetki kuralı kamu düzeninden olup, mahkemece re’sen dikkate alınır. Bu nedenle ecrimisil davalarında taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.
ECRİMİSİL DAVALARINDA HARÇ VE YARGILAMA GİDERLERİNE NASIL HÜKMEDİLİR?
Ecrimisil davaları nispi harç ve vekalet ücretine tabi davalardandır.